મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગ એ એક ખેતી પ્રથા છે જ્યાં એક સમયે એક ખેતરમાં એક જ પાકની જાતિ ઉગાડવામાં આવે છે. ખાસ કરીને આધુનિક ઔદ્યોગિક ખેતીમાં, તે એક વ્યાપક પદ્ધતિ છે.
મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગના ફાયદા:
કાર્યક્ષમતા અને વિશેષતા:
એક જ પાક પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાથી ખેડૂતોને તે ચોક્કસ પાકની રોપણી, વ્યવસ્થાપન અને લણણીમાં નિષ્ણાત અને જે તે પાક અંગેની માહિતી મળે છે, આ ઘણીવાર વિશિષ્ટ મશીનરી અને તકનીકોના ઉપયોગ દ્વારા કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરે છે.
વધુ ઉપજ મળે:
મોનોકલ્ચર કેટલીકવાર પસંદ કરેલા પાકની વધુ ઉપજ મળી શકે છે, કારણ કે ખેતરમાં ઉપલબ્ધ તમામ સંસાધનો અને સામગ્રી એક જ પાક માં વ્યવસ્થિત રીતે ઉપયોગમા લેવાય છે જેના કારણે તે પાકની સારી એવી વૃદ્ધિ થઈ શકે છે.
સરળ વ્યવસ્થાપન
માત્ર એક જ પાક હોવાથી, કેટલાક ખેડૂતો માટે મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગનું સંચાલન કરવું સરળ બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે તે જંતુ અને રોગ નિયંત્રણની વાત આવે છે.
મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગના ગેરફાયદા:
જંતુઓ અને રોગનું જોખમ વધ્યું:
મોનોકલ્ચર ક્ષેત્રમાં જૈવવિવિધતાનો અભાવ ચોક્કસ પાકને લક્ષ્ય બનાવતા જીવાતો અને રોગો માટે યોગ્ય વાતાવરણ ઊભુ થાય છે. આનાથી પાકની નિષ્ફળતા અને જંતુનાશકો અને હર્બિસાઇડ્સના ફરજિયાતપણે ભારે ઉપયોગની ફરજ પાડે છે, જે નકારાત્મક પર્યાવરણીય પરિણામો લાવી શકે છે.
જમીનનું સ્વાસ્થ્ય બગડે છે:
એક જ પાકનું સતત વાવેતર કરવાથી જમીનમાં ચોક્કસ પોષક તત્વોનો ઘટાડો થાય છે. મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગમાં ઘણીવાર ઉપજ જાળવવા ખાતરોના ભારે ઉપયોગની જરૂર પડે છે, જે જમીનના પોષક તત્વોના કુદરતી સંતુલનને જાળવી શકતું નથી અને તેના લાંબા ગાળાના સ્વાસ્થ્યને બગાડે છે.
જૈવવિવિધતા ઘટે છે:
મોનોકલ્ચર ઇકોસિસ્ટમમાં છોડ અને પ્રાણીઓની વિવિધતાને ઘટાડે છે. આ કુદરતી જંતુ નિયંત્રણ પદ્ધતિઓને વિક્ષેપિત કરી શકે છે અને પરાગ રજકો અને અન્ય ફાયદાકારક જંતુઓ પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.
આમ,
એકંદરે, મોનોકલ્ચર ફાર્મિંગ એ કાર્યક્ષમતા અને ઉપજની દ્રષ્ટિએ ફાયદા આપે છે, સાથે સાથે એ પણ યાદ રાખવું જોઇએ કે તે પર્યાવરણીય નુકસાન અને જંતુઓ અને રોગો પણ લાવે છે.